รูปแบบการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะ
โรงเรียนบ้านสันกอง สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงราย เขต 3
ผู้วิจัย นางพันธ์ทิภา สร้างช้าง
สถานศึกษา โรงเรียนบ้านสันกอง สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงราย เขต 3
ปี พ.ศ. 2563 - 2564
บทคัดย่อ
การวิจัยมีวัตถุประสงค์ของการวิจัย เพื่อ 1) ศึกษาสภาพปัจจุบันและความต้องการในการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะ โรงเรียนบ้านสันกอง สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงราย เขต 3 2) เพื่อพัฒนารูปแบบการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะ โดยใช้แนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงโรงเรียนบ้านสันกอง สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงราย เขต 3 และ 3) เพื่อศึกษาผลการใช้รูปแบบการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะ โดยใช้แนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนบ้านสันกอง สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงราย เขต 3 รูปแบบการวิจัยเป็นการวิจัยและพัฒนา (R&D) โดยได้ดำเนินการวิจัยเป็น 3 ระยะ ดังนี้ ระยะที่ 1 ศึกษาสภาพปัจจุบันและความต้องการเกี่ยวกับแนวทางการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะ โรงเรียนบ้านสันกอง สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงราย เขต 3 เพื่อศึกษาสภาพปัจจุบันและความต้องการเกี่ยวกับแนวทางการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะ โดยมีเนื้อหาที่สำคัญได้แก่ แนวคิดการพัฒนาโรงเรียนสุขภาวะ ระยะที่ 2 ศึกษาการพัฒนารูปแบบการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะ โดยใช้แนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนบ้านสันกอง สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงราย เขต 3 ศึกษาเนื้อหาที่สำคัญ ได้แก่ แนวคิดในการพัฒนารูปแบบ แนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และองค์ประกอบหลักของโรงเรียนสุขภาวะ และระยะที่ 3 ศึกษาผลการใช้รูปแบบการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะ โดยใช้แนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนบ้านสันกอง สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงราย เขต 3 ศึกษาเนื้อหาที่สำคัญได้แก่ ผลการใช้รูปแบบการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะ โดยใช้แนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนบ้านสันกอง ความพึงพอใจต่อรูปแบบการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะ โดยใช้แนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนบ้านสันกอง และรูปแบบการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะ โดยใช้แนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนบ้านสันกอง วิเคราะห์ข้อมูลโดยการหาค่าเฉลี่ย และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และการวิเคราะห์เนื้อหา ผลการวิจัยพบว่า
1. ผลการศึกษาสภาพปัจจุบันและความต้องการในการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะ โรงเรียนบ้านสันกอง สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงราย เขต 3 ทั้ง 4 ด้าน
1.1 สภาพปัจจุบันในการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะ โรงเรียนบ้านสันกอง ในภาพรวม
มีความคิดเห็นระดับมาก ส่วนความต้องการในการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะ โรงเรียนบ้านสันกองในภาพรวมมีความคิดเห็นระดับมากที่สุด และเมื่อพิจารณาเป็นรายด้าน พบว่า สภาพปัจจุบันด้านสภาพแวดล้อมโรงเรียนสุขภาวะ มีความคิดเห็นระดับมาก ส่วนความต้องการมีความคิดเห็นระดับมากที่สุด สภาพปัจจุบันด้านกิจกรรมโรงเรียนสุขภาวะ มีความคิดเห็นระดับมาก ส่วนความต้องการมีความคิดเห็นระดับมากที่สุด สภาพปัจจุบันด้านผู้ปกครองและชุมชนโรงเรียนสุขภาวะ มีความคิดเห็นระดับมาก ส่วนความต้องการมีความคิดเห็นระดับมากที่สุด และสภาพปัจจุบันด้านผู้เรียนมีสุขภาวะมีความคิดเห็นระดับปานกลาง ส่วนความต้องการมีความคิดเห็นระดับมากที่สุด
1.2 ผลการประเมินความต้องการจำเป็น (PNImodified) ของสภาพปัญหาและความต้องการในการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะ โรงเรียนบ้านสันกอง สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงราย เขต 3 ได้แก่ (1) ด้านผู้เรียนมีสุขภาวะ (2) ด้านสภาพแวดล้อมโรงเรียนสุขภาวะ(3) ด้านผู้ปกครองและชุมชนโรงเรียนสุขภาวะ และ (4) ด้านกิจกรรมโรงเรียนสุขภาวะ ตามลำดับ โดยมีรายละเอียดรายด้าน คือ
ด้านสภาพแวดล้อมโรงเรียนสุขภาวะ 3 ลำดับแรก ได้แก่ (1) โรงเรียนใช้แนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง มาใช้ในการจัดกิจกรรมให้กับผู้เรียน (2) โรงเรียนมีการปรับตารางกิจกรรมให้สอดคล้องกับแนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และ (3) โรงเรียนมีการปรับตารางกิจกรรมให้สอดคล้องกับบริบทของโรงเรียน ด้านกิจกรรมโรงเรียนสุขภาวะ 3 ลำดับแรก ได้แก่ (1) มีการพัฒนาครูให้เป็นผู้มีวินัย มีคุณธรรมจริยธรรมและเป็นแบบอย่างที่ดีแก่ผู้เรียน (2) โรงเรียนมีการพัฒนาการสร้างความสัมพันธภาพที่ดีต่อผู้เรียน และ (3) มีการพัฒนาครูให้เป็นครูโค้ช และการสอนโดยใช้เทคนิคการตั้งคำถามและการสะท้อนผล ด้านผู้ปกครองและชุมชนโรงเรียนสุขภาวะ 3 ลำดับแรก ได้แก่ (1) มีการส่งเสริมให้ผู้ปกครองมีความรู้ความเข้าใจแนวทางจัดการศึกษาเพื่อความมีสุขภาวะ (2) มีการกำหนดแนวทางการส่งเสริมการมีส่วนร่วมของผู้ปกครองในการจัดการศึกษาเพื่อความมีสุขภาวะ และ (3) ผู้ปกครองและชุมชน กระบวนการหรือวิธีการให้ผู้ปกครองและชุมชน รู้และเข้าใจแนวทางจัดการศึกษาเพื่อความมีสุขภาวะและส่วนร่วมในการจัดการเรียนรู้ และด้านผู้เรียนมีสุขภาวะ 3 ลำดับแรก ได้แก่ (1) มีการนำแนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาใช้ในการจัดกิจกรรมให้กับผู้เรียน (2) มีการจัดกิจกรรมโรงเรียนสุขภาวะให้กับผู้เรียน และ (3) มีการเชื่อมโยงวิถีชีวิตและบริบทของโรงเรียนมาใช้ในการจัดกิจกรรมให้กับผู้เรียน
2. ผลการศึกษาการพัฒนารูปแบบการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะ โดยใช้แนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนบ้านสันกอง สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงราย เขต 3
2.1. ผลการสนทนากลุ่มเพื่อหาแนวทางในการพัฒนารูปแบบ มีประเด็นที่น่าสนใจคือ 1) ใน
ภาพรวมของการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะของโรงเรียนบ้านสันกองในปีการศึกษาที่ผ่านมา โรงเรียนมีการพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษา ในรูปแบบคณะกรรมการดำเนินงาน มีการจัดประชุม PLC เกี่ยวกับการพัฒนาหลักสูตร ใช้การจัดกิจกรรมเชิงรุก (Active Learning) มีการประเมินหลักสูตรสถานศึกษาสถานศึกษา มีการปรับตารางเรียนมุ่งการเรียนรู้ที่เป็นบูรณาการ มีการพัฒนาโรงเรียนตามบริบทของสถานศึกษา และมีการร่วมกันกำหนดแนวปฏิบัติและวิถีใหม่ที่มุ่งให้เป็นโรงเรียนสุขภาวะและผู้เรียนมีสุข 2) สิ่งที่อยากให้โรงเรียนดำเนินการใน 2 ปีการศึกษา เพื่อพัฒนาให้เป็นโรงเรียนสุขภาวะ เพื่อผู้เรียนสุข คือ ผู้เรียนได้ร่วมกิจกรรมเชิงรุก (Active Learning) มีโครงการ/กิจกรรมที่ส่งเสริมให้ผู้เรียนเกิดการพัฒนา ทำให้นักเรียนเกิดคุณลักษณะที่พึงประสงค์ มีการจัดประชุม PLC เกี่ยวกับพัฒนาผู้เรียนอย่างสม่ำเสมอ ใช้จุดเน้นของโรงเรียนคือเกษตรเพื่อโครงการอาหารกลางวัน มาจัดกิจกรรม ผู้เรียนได้ร่วมดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะโดยใช้แนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง 3) ภาพความสำเร็จของการดำเนินงานตามรูปแบบการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะ คือ โรงเรียนนำแนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง มาใช้ในการจัดกิจกรรมให้กับผู้เรียน
2.2 ผลการศึกษาสภาพการดำเนินงานปัจจุบันในการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะหลังจากใช้รูปแบบการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะ โดยใช้แนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนบ้านสันกอง สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงราย เขต 3 โดยรวมค่าเฉลี่ยอยู่ในระดับมากที่สุด ข้อที่มีค่าเฉลี่ยสูงสุด 3 อันดับ คือ โรงเรียนมีกิจกรรมต่าง ๆ หรือนำจิตศึกษามาใช้พัฒนาปัญญาภายในของ รองลงมาคือ โรงเรียนมีกระบวนการ หรือวิธีการ ทำ PLC กับกลุ่มครูที่เป็นกระบวนการ Dialogue หรือ Creative Discussion ทั้งกลุ่มใหญ่หรือกลุ่มเล็กเพื่อการพัฒนางาน ติดตามงานและประเมินผล และ โรงเรียนมีกระบวนการ หรือวิธีการร่วมกันกำหนดแนวปฏิบัติและวิถีใหม่ที่มุ่งให้เป็นโรงเรียนสุขภาวะและผู้เรียนมีสุขภาวะ
3. ผลการศึกษาผลการใช้รูปแบบการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะ โดยใช้แนวคิดตามหลัก
ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนบ้านสันกอง สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงราย เขต 3
3.1 ผลการใช้รูปแบบการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะ โดยใช้แนวคิดตามหลักปรัชญาของ
เศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนบ้านสันกอง ในภาพรวมทุกด้านมีผลการประเมินอยู่ในระดับมากที่สุด โดย ด้านที่ 1 ผู้เรียนเป็นสุข ข้อที่ได้คะแนนสูงสุด คือ ผู้เรียนมีสุขภาพกายแข็งแรง และผู้เรียนอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข ด้านที่ 2 โรงเรียนเป็นสุข ข้อที่ได้คะแนนสูงสุด คือ มีการออกแบบการเรียนรู้บูรณาการแบบมีส่วนร่วมเพื่อพัฒนาปัญญาภายในและภายนอกของผู้เรียน ด้านที่ 3 สภาพแวดล้อมเป็นสุข ข้อที่ได้คะแนนสูงสุด คือ โรงเรียนสร้างบรรยากาศสภาพแวดล้อมที่สะอาด ปลอดภัย ปลอดอบายมุข สิ่งเสพติด เอื้อต่อการเรียนรู้ ด้านที่ 4 ครอบครัวเป็นสุข ข้อที่ได้คะแนนสูงสุด คือ มีการพัฒนาความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างผู้ปกครองกับโรงเรียน และด้านที่ 5 ชุมชนเป็นสุข ข้อที่ได้คะแนนสูงสุด คือ ชุมชนและโรงเรียนดำเนินการร่วมกันสู่เป้าหมายโรงเรียนสุขภาวะ
3.2 ผลการประเมินความพึงพอใจต่อรูปแบบการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะ โดยใช้แนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนบ้านสันกอง โดยรวมมีความพึงพอใจอยู่ในระดับมากที่สุด ข้อที่มีค่าเฉลี่ยสูงสุด 3 ข้อเรียงลำดับจากมากไปหาน้อยได้ดังนี้ ครูประจำชั้นมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับรูปแบบการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะโดยใช้แนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง รองลงมาคือ รูปแบบการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะ โดยใช้แนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ทำให้สภาพแวดล้อมเป็นสุข นักเรียนมีโอกาสได้รับทราบผลการดำเนินงานตลอดระยะเวลาในการดำเนินงาน และ รูปแบบการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะ โดยใช้แนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ทำให้ครอบครัวเป็นสุข
3.3. รูปแบบการดำเนินงานโรงเรียนสุขภาวะ โดยใช้แนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนบ้านสันกอง สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงราย เขต 3 ประกอบไปด้วย 4 กลยุทธ์ คือ กลยุทธ์ 1 การพัฒนาคุณภาพผู้เรียน กลยุทธ์ 2 การพัฒนาศักยภาพครู กลยุทธ์ 3 การส่งเสริมและพัฒนาคุณภาพสถานศึกษา และกลยุทธ์ 4 การส่งเสริมความร่วมมือกับครอบครัวและชุมชนในการจัดการศึกษา โดยมีมีเป้าหมายของโรงเรียนสุขภาวะขภาวะ โดยใช้แนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โรงเรียนบ้านสันกอง คือ ผู้เรียนเป็นสุข โรงเรียนเป็นสุข สภาพแวดล้อมเป็นสุข ครอบครัวเป็นสุข และชุมชนเป็นสุข