การพัฒนารูปแบบการบริหารการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพ
โรงเรียนบ้านหมากหัววัง อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง
ผู้วิจัย : นางเยาวลักษณ์ เกษรเกศรา
ปีที่วิจัย : 2564
คำสำคัญ : รูปแบบการบริหาร / การเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพ
บทคัดย่อ
การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาปัญหาและแนวทางการบริหารการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง 2) เพื่อสร้างรูปแบบและคู่มือการใช้รูปแบบการบริหารการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง 3) เพื่อทดลองใช้รูปแบบและคู่มือการใช้รูปแบบ การบริหารการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง และ 4) เพื่อประเมินรูปแบบและคู่มือการใช้รูปแบบการบริหารการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง โดยการพัฒนารูปแบบการบริหารการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง มี 4 ขั้นตอน ประกอบด้วย ขั้นตอนที่ 1 การศึกษาปัญหาและแนวทางการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง แบ่งการศึกษาออกเป็น 3 ส่วนคือ ส่วนที่ 1 การศึกษาปัญหาการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง โดยการสนทนากลุ่ม กับกลุ่มตัวอย่างคือ คณะครูโรงเรียนบ้านหมากหัววัง 7 คน ตัวแทนของคณะกรรมการสถานศึกษา 3 คน ตัวแทนผู้ปกครองในแต่ละระดับชั้น 6 คน ตัวแทนนักเรียนในระดับ ป.4 – ป.6 ห้องละ 3 คน รวม 9 คน และศึกษานิเทศก์ที่รับผิดชอบของโรงเรียนจำนวน 1 คน รวมทั้งหมด 26 คน โดยการคัดเลือกแบบเจาะจง ตามเกณฑ์ที่ผู้วิจัยกำหนด ส่วนที่ 2 แนวทางการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โดยการถอดบทเรียนจากการศึกษาดูงานและการสัมภาษณ์ กับผู้บริหารโรงเรียนและคุณครูที่มีผลงานเชิงประจักษ์ในด้านการส่งเสริมทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน กลุ่มตัวอย่างได้แก่ ผู้บริหารและคณะครูผู้รับผิดชอบงานทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน ของโรงเรียนที่ไปศึกษาดูงานจำนวน 3 โรงเรียน จำนวน 6 คน และข้าราชการบำนาญ อดีตครูเชี่ยวชาญ กลุ่มสาระการเรียนรู้การงานอาชีพและเทคโนโลยี จำนวน 1 คน และส่วนที่ 3 สรุปปัญหาและแนวทางการพัฒนาทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง โดยการอภิปรายกลุ่ม (Focus Group) กับกลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ ผู้ทรงคุณวุฒิ/ผู้ที่เกี่ยวข้องในการส่งเสริมแนวทางการพัฒนาทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน จำนวน 3 ท่าน และศึกษานิเทศก์ที่รับผิดชอบของโรงเรียน จำนวน 1 คน รวม 4 คน โดยการคัดเลือกแบบเจาะจง ตามเกณฑ์ที่ผู้วิจัยกำหนด ขั้นตอนที่ 2 การสร้างรูปแบบและคู่มือการใช้รูปแบบการบริหารการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง แบ่งการศึกษาออกเป็น 2 ส่วน ส่วนที่ 1 การยกร่างรูปแบบและคู่มือการใช้รูปแบบการบริหารการเสริมสร้าง ผู้วิจัยและคณะครูโรงเรียนบ้านหมากหัววังได้ร่วมกันยกร่าง โดยประชุมเชิงปฏิบัติการ (Workshop) ส่วนที่ 2 การตรวจสอบประสิทธิภาพของรูปแบบและคู่มือการใช้รูปแบบการบริหาร การเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง ใช้วิธีการสนทนากลุ่ม (Focus Group) จากผู้เชี่ยวชาญและผู้ทรงคุณวุฒิ โดยเป็นตัวแทนผู้บริหารจำนวน 3 คน และตัวแทนครูผู้สอนจำนวน 3 คน รวม 6 คน และการใช้แบบสอบถาม กับกลุ่มตัวอย่างได้แก่จาก ตัวแทนคณะกรรมการสถานศึกษา 3 คน ตัวแทนผู้ปกครองนักเรียน 3 คน ตัวแทนนักเรียน 15 คน และคณะครูในโรงเรียน 5 คน รวม 26 คน โดยการคัดเลือกแบบเจาะจง ตามเกณฑ์ที่ผู้วิจัยกำหนด ขั้นตอนที่ 3 การทดลองใช้รูปแบบและคู่มือการใช้รูปแบบการบริหารการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง โดยใช้แบบสอบถามกับกลุ่มตัวอย่างคือ คณะครูโรงเรียนบ้านหมากหัววังจำนวน 7 คน และนักเรียนโรงเรียนบ้านหมากหัววังระดับประถมศึกษาปีที่ 1 -6 จำนวน 97 คน รวม 114 คน และขั้นตอนที่ 4 การประเมินรูปแบบและคู่มือการใช้รูปแบบการบริหารการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง โดยใช้แบบประเมินความพึงพอใจกับกลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ คณะครู ตัวแทนคณะกรรมการสถานศึกษา ตัวแทนผู้ปกครอง และตัวแทนนักเรียน รวม 64 คน โดยการคัดเลือกแบบเจาะจง ตามเกณฑ์ที่ผู้วิจัยกำหนด สถิติที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และการวิเคราะห์แบบอุปนัย
ผลการวิจัยพบว่า
1. ผลการศึกษาปัญหาและแนวทางการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง ประกอบด้วย
1.1 ผลการศึกษาปัญหาการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง จำแนกออกเป็น 7 ด้าน ได้แก่ 1) ด้านการบริหารจัดการ 2) ด้านหลักสูตร 3) ด้านการจัดการเรียนรู้ 4) ด้านการทำโครงการตามแผนปฏิบัติการ 5) ด้านการวัดและประเมินผล 6) ด้านครูและบุคลากรทางการศึกษา และ 7) ด้านการมีส่วนร่วมของผู้ปกครองและชุมชน
1.2 แนวทางการพัฒนาทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง ควรส่งเสริมนักเรียนในด้านที่นักเรียนสนใจและถนัด ให้รู้นักเรียนรู้จักตนเอง พัฒนาทักษะ ความคิดริเริ่ม และการชี้นำตนเองอย่างต่อเนื่อง ส่งเสริมให้นักเรียนมีทักษะการเข้าสังคม ส่งเสริมให้นักเรียนใส่ใจดูแลตัวเอง ศึกษาหาความรู้รอบด้าน มุ่งพัฒนาผู้เรียนในทุกด้าน ทั้งทักษะทางปัญญาและทักษะทางสังคม ให้ผู้เรียนมีเจตคติที่ดีต่อเองเห็นคุณค่าในตนเองและรู้จักแก้ปัญหาเฉพาะหน้าได้ รู้เท่าทันสื่อ ส่งเสริมการมีคุณธรรม ความรับผิดชอบ เสียสละ ยอมรับฟังความคิดเห็นผู้อื่นซึ่งเป็นพื้นฐานของผู้นำ
2. ผลการสร้างรูปแบบและคู่มือการใช้รูปแบบการบริหารการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง ประกอบด้วย
2.1 รูปแบบการบริหารการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง ที่สร้างขึ้นมี 7 องค์ประกอบได้แก่ 1) หลักการ 2) วัตถุประสงค์ 3) ปัจจัยที่ส่งผลต่อการส่งเสริมทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน 4) พฤติกรรมบ่งชี้ทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน 5) กระบวนการบริหารการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน 6) การประเมินผล 7) เงื่อนไขความสำเร็จ
2.2 คู่มือการใช้รูปแบบการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน ที่สร้างขึ้นมี
ประกอบไปด้วยรายละเอียดขั้นตอน 3 ส่วนได้แก่ ส่วนที่ 1 บทนำ ประกอบด้วย 1) ความเป็นมาและความสำคัญของปัญหา 2) วัตถุประสงค์ 3) เงื่อนไขและข้อจำกัดในการนำคู่มือไปใช้ 4) ความหมายของคำที่เกี่ยวข้อง ส่วนที่ 2 รูปแบบการบริหารการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง ส่วนที่ 3 การนำคู่มือการใช้รูปแบบการบริหารการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง ไปปฏิบัติ
2.3 ผลการตรวจสอบประสิทธิภาพของรูปแบบและคู่มือการใช้รูปแบบการบริหาร การเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง พบว่า ความเป็นไปได้ ความเหมาะสม ความเป็นประโยชน์ และความถูกต้องครอบคลุมในภาพรวมอยู่ในระดับมาก
3. ผลการทดลองการใช้รูปแบบการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง ประกอบด้วย
3.1 ทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง ตามการประเมินของครูและนักเรียน สอดคล้องกัน โดยภาพรวมพบว่าอยู่ในระดับดีมาก ตามการประเมินของครูผู้สอนพิจารณาเป็นรายด้าน พบว่าด้านทักษะทางสังคมและการเรียนรู้ข้ามวัฒนธรรม มีค่าเฉลี่ยสูงสุด รองลงมาคือ ด้านการเพิ่มผลผลิตและความรู้รับผิด และด้านที่มีค่าเฉลี่ยต่ำสุดคือ ด้านความคิดริเริ่มและการชี้นำตนเอง ตามแบบประเมินของนักเรียน พิจารณาเป็นด้านพบว่า ด้านทักษะทางสังคมและการเรียนรู้ข้ามวัฒนธรรม มีค่าเฉลี่ยสูงที่สุด รองลงมาคือ ด้านการเพิ่มผลผลิตและความรู้รับผิด และด้านที่มีค่าเฉลี่ยต่ำสุดคือ ด้านความคิดริเริ่มและการชี้นำตนเอง
3.2 ความคิดเห็นของครูที่มีต่อรูปแบบและคู่มือการใช้รูปแบบการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง โดยภาพรวมอยู่ในระดับมากที่สุด
4. ผลการประเมินรูปแบบการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียน บ้านหมากหัววัง อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง ประกอบด้วย
4.1 ผลการสอบถามความพึงพอใจของครูผู้สอน คณะกรรมการสถานศึกษา และผู้ปกครองนักเรียน ที่มีต่อรูปแบบการบริหารการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง อำเภอเมือง จังหวัดลำปางโดยภาพรวม มีความพึงพอใจอยู่ในระดับมากที่สุด
4.2 ผลการสอบถามความพึงพอใจของนักเรียนที่มีต่อรูปแบบการบริหารการเสริมสร้างทักษะชีวิตและอาชีพของนักเรียน โรงเรียนบ้านหมากหัววัง อำเภอเมือง จังหวัดลำปางโดยภาพรวมมีความพึงพอใจอยู่ในระดับมากที่สุด