การพัฒนาคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนด้านการมีวินัย
ชื่อผลงาน การพัฒนาคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนด้านการมีวินัย
ในการเรียนออนไลน์ โดยใช้กระบวนการ 4G
ชื่อเจ้าของผลงาน นางสาวสตรีรัตน์ ปานยิ้ม
โรงเรียน บ้านหนองยาว (ราษฎร์สามัคคีรังสรรค์)
สังกัด สพป. เพชรบุรี เขต 2
โทรศัพท์มือถือ 097-1752128 E-mail panyimfar@gmail.com
ประเภทผลงาน ครู
กับคุณลักษณะโรงเรียนสุจริต มีวินัย
1. ความสำคัญของผลงานหรือนวัตกรรมที่นำเสนอ
1.1 ความเป็นมา และสภาพของปัญหา
จากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) ที่มีแนวโน้มเลื่อนวันเปิดภาคเรียนอย่างไม่มีกำหนด โรงเรียนบ้านหนองยาว (ราษฎร์สามัคคีรังสรรค์) ได้จัดการศึกษาตามนโยบาย แนวทางการบริหารจัดการศึกษาขั้นพื้นฐาน และการจัดการเรียนการสอนในสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) โดยจัดการเรียนการสอนแบบผสมระหว่าง ONLINE และON-HAND ซึ่งบทบาทของครูนั้น พยายามจัดการเรียนรู้ของนักเรียนให้สัมฤทธิ์ผลที่สุด เพราะตระหนักถึงความสำคัญของการศึกษา ขณะเดียวกันยังมีการปรับเปลี่ยนการเรียนการสอนการวัดผลที่มีความยืดหยุ่น เพื่อลดความเครียดให้กับผู้เรียน ผู้สอน รวมถึงผู้ปกครอง และยังคงสนับสนุนให้การเรียนรู้ และการสอนสามารถเดินต่อไปได้ จึงได้คิดค้นวิธีแก้ปัญหาหลายรูปแบบ เพื่อเป็นการลดช่องว่างการเรียนรู้ (Learning Gaps) และลดผลกระทบด้านความรู้ที่ขาดหายไป (Learning Loss)
สำหรับการปรับตัวให้เข้ากับการเรียนรู้ในชีวิตวิถีใหม่ ที่เทคโนโลยีมีอิทธิพลต่อการศึกษาอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ รูปแบบการสอนออนไลน์จะแตกต่างจากการสอนปกติที่ครูและผู้เรียนได้พบกันในชั้นเรียน สามารถทำกิจกรรมและมีปฏิสัมพันธ์ร่วมกันในชั้นเรียนได้อย่างใกล้ชิด ครูสามารถจัดการชั้นเรียนได้สะดวกและทั่วถึง แต่ห้องเรียนออนไลน์ครู และผู้เรียนอยู่ต่างสถานที่ มีเพียงเสียง รูปภาพ ภาพเคลื่อนไหวที่ส่งถึงกันได้จากระยะไกล ซึ่งอาจจะทำให้ ผู้เรียนขาดความสนใจ และรู้สึกเบื่อต่อการเรียนได้ง่าย และยากที่ครูจะตรวจสอบหรือควบคุมได้อย่างใกล้ชิด ดังนั้น ครูจึงควรมีการจัดการชั้นเรียนออนไลน์ที่ดีเพื่อให้ผู้เรียนได้รับทั้งความรู้ ทักษะ ให้ความร่วมมือในการทำกิจกรรม และสนใจเรียนรู้อย่างต่อเนื่อง จัดการกับพฤติกรรมที่เป็นปัญหาต่างๆ ของผู้เรียน กระตุ้นและจูงใจให้เกิดการเรียนรู้ ตลอดจนการสร้างระเบียบวินัยใน และสิ่งสำคัญที่สุดของรูปแบบการสอนออนไลน์เป็นเรื่องวินัยในการเรียน ซึ่งผู้เรียนยังขาดการมีวินัยด้านการตรงต่อเวลาเข้าเรียน และการส่งงานในเวลาที่กำหนด วินัยเป็นเรื่องสำคัญที่สุดที่จะเป็นตัววัดว่าเด็กมีความพร้อมมากน้อยเพียงใด จะตื่นมาตามเวลาที่ครูจะสอนหรือไม่ จะอ่านหนังสือ จะทำการบ้าน จะส่งงาน ตามตารางที่กำหนดให้ไว้มากน้อยเพียงใด ตราบใดที่นักเรียนไม่มีวินัยในตนเอง โปรแกรมดีที่สุดอย่างไรก็ไม่ได้ช่วยให้ผู้เรียนมีความขยันหมั่นเพียรขึ้น สื่อการสอน เทคโนโลยีการสอน จึงเป็นเพียงส่วนประกอบเท่านั้น แต่ว่าเราจะวัดความมีวินัยของเด็กได้อย่างไร และคำถามนี้จะไม่มีปัญหา ถ้าเราปลูกฝังความมีวินัยให้กับเด็กมาตั้งแต่ยังเล็ก
จากเหตุผลข้างต้น ข้าพเจ้าจึงได้พัฒนานวัตกรรมการจัดกิจกรรมการพัฒนาคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนด้านการมีวินัยในการเรียนออนไลน์ โดยใช้กระบวนการ 4G ที่จัดทำขึ้นเพื่อพัฒนาคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนด้านการมีวินัยในการเรียนออนไลน์ รู้จักการสำรวจตนเองวางแผนการพัฒนาตนเอง และปฏิบัติตามแผนในด้านการมีวินัยจนเป็นนิสัย โดยวินัยในที่นี้หมายความถึงความรับผิดชอบในหน้าที่ ความซื่อตรง ซื่อสัตย์ต่อตนเอง เห็นคุณค่าของทรัพยากรต่าง ๆ รู้จักอยู่ร่วมกับผู้อื่น รู้ว่าตนเองเป็นองค์ประกอบหนึ่งในสิ่งแวดล้อม การกระทำของตนย่อมมีผลและเชื่อมโยงกับสภาพแวดล้อมที่ตนเองเป็นสมาชิกอยู่ด้วย ซึ่งเป็นพื้นฐานอันจะนำไปสู่ การมีวินัยในสังคม และประเทศชาติต่อไป
2. จุดประสงค์และเป้าหมายของผลงาน/นวัตกรรมถอดบทเรียน(Best Practice)
2.1 จุดประสงค์
1.เพื่อพัฒนาคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนด้านการมีวินัย
2. เพื่อให้นักเรียนรู้จักการสำรวจตนเอง วางแผนการพัฒนาตนเอง และปฏิบัติตามแผนในด้านการมีวินัยจนเป็นนิสัย
2.2 เป้าหมาย
เชิงปริมาณ
1. นักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 2 ร้อยละ 80 มีคุณลักษณะอันพึงประสงค์ด้านการมีวินัย ในการเรียน ออนไลน์ ตรงต่อเวลาในการเข้าเรียนออนไลน์ และการส่งงานในเวลาที่กำหนด
2. นักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 2 ร้อยละ 80 มีการวางแผนการพัฒนาตนเอง และปฏิบัติตามแผนในด้านการมีวินัยในการเรียนออนไลน์ จนเป็นนิสัย
เชิงคุณภาพ
นักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 2 มีคุณลักษณะอันพึงประสงค์ด้านการมีวินัย ที่ดีขึ้น
3. กระบวนการผลิตผลงาน
ใช้แนวคิดของวงจรคุณภาพ PDCA เป็นแนวทางในการพัฒนานวัตกรรมการจัดกิจกรรมการพัฒนาคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนด้านการมีวินัย ในการเรียนออนไลน์ โดยใช้กระบวนการ 4G ประกอบไปด้วย Plan (การวางแผน) Do (ปฏิบัติ) Check (ตรวจสอบ) และ Action (การดำเนินการ) วงจรการบริหารงานคุณภาพใช้ในการควบคุมและพัฒนากระบวนการ PDCA ทั้งสี่ขั้นตอนเป็นกระบวนการที่สามารถทำซ้ำได้ เพื่อให้สถานศึกษาสามารถบริหารความเปลี่ยนแปลงได้อย่างประสบความสำเร็จวงจรการควบคุมคุณภาพมีรายละเอียด ดังนี้
Plan (วางแผน) หมายถึง การวางแผนการดำเนินงานอย่างรอบคอบ ครอบคลุมถึงการกำหนดหัวข้อที่ต้องการปรับปรุงเปลี่ยนแปลง ซึ่งรวมถึงการพัฒนาสิ่งใหม่ๆ การแก้ปัญหาที่เกิดขึ้นจากการปฏิบัติงาน อาจประกอบด้วย การกำหนดเป้าหมาย หรือวัตถุประสงค์ของการดำเนินงาน Plan การจัดอันดับความสำคัญของ เป้าหมาย กำหนดการดำเนินงาน กำหนดระยะเวลาการดำเนินงาน กำหนดผู้รับผิดชอบหรือผู้ดำเนินการและกำหนดงบประมาณที่จะใช้ การเขียนแผนดังกล่าวอาจปรับเปลี่ยนได้ตามความเหมาะสมของลักษณะ การดำเนินงาน การวางแผนยังช่วยให้เราสามารถคาดการณ์สิ่งที่เกิดขึ้นในอนาคต และช่วยลดความสูญเสียต่างๆที่อาจเกิดขึ้นได้
Do (ปฏิบัติตามแผน) หมายถึง การดำเนินการตามแผน อาจประกอบด้วยการมีโครงสร้างรองรับการดำเนินการ มีวิธีการดำเนินการและมีผลของการดำเนินการ
Check (ตรวจสอบการปฏิบัติตามแผน) หมายถึง การประเมินแผน อาจประกอบด้วยการประเมินโครงสร้างที่รองรับ การดำเนินการ การประเมินขั้นตอนการดำเนินงาน และการประเมินผลของ การดำเนินงานตามแผนที่ได้ตั้งไว้ โดยในการประเมินดังกล่าวสามารถทำได้เอง โดยคณะกรรมการที่รับผิดชอบแผนการดำเนินงานนั้น ๆ ซึ่งเป็นลักษณะของการประเมินตนเอง โดยไม่จำเป็นต้องตั้งคณะกรรมการ อีกชุดมาประเมินแผน หรือไม่จำเป็นต้องคิดเครื่องมือหรือแบบประเมินที่ยุ่งยากซับซ้อน
Act (ปรับปรุงแก้ไข) หมายถึง การนำผลการประเมินมาพัฒนาแผน อาจประกอบด้วยการนำผลการ ประเมินมาวิเคราะห์ว่ามีโครงสร้าง หรือขั้นตอนการปฏิบัติงานใดที่ควร ปรับปรุงหรือพัฒนาสิ่งที่ดีอยู่แล้วให้ดียิ่งขึ้นไปอีก และสังเคราะห์รูปแบบ การดำเนินการใหม่ที่เหมาะสม สำหรับการดำเนินการ ในปีต่อไป
นวัตกรรมการพัฒนาคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนด้านการมีวินัย
ในการเรียนออนไลน์ โดยใช้กระบวนการ 4G มี 4 ขั้น ดังนี้
ขั้นที่ 1 Good network เครือข่ายที่ดีเพื่อเปิดโอกาสทางความคิด
ขั้นตอนที่ 1 (P : PLAN) ศึกษา และออกแบบวิธีการจัดการเรียนการสอนแบบออนไลน์ โดยพิจารณารูปแบบการเรียนการสอนให้เหมาะสมกับลักษณะรายวิชา คำนึงถึงความแตกต่างของผู้เรียนแต่ละคน เพื่อให้จัดการเรียนการสอนแบบออนไลน์ได้สอดคล้องกับผู้เรียน วิเคราะห์เนื้อหาวิชาให้เหมาะสมสำหรับการเลือกใช้วิธีการจัดการเรียนรู้
ขั้นตอนที่ 2 (D : Do) : ลงมือปฏิบัติ จัดกิจกรรมตามแผนที่กำหนดไว้ตามหัวข้อ ต่าง ๆ ชี้แจงวิธีการเรียนให้กับผู้เรียน ผ่านกลุ่มสื่อสังคมออนไลน์ (Line) โดยเปิดสื่อ ตัวอย่าง ให้นักเรียน และผู้ปกครองได้ร่วมกันแสดงความคิดเห็น และปฏิบัติตามความสนใจ
ขั้นตอนที่ 3 (C : Check) ประเมินความสนใจของนักเรียนในการเข้าเรียนออนไลน์ วิเคราะห์ และหาสาเหตุที่เกี่ยวข้อง เพื่อให้ทราบว่าต้องปรับปรุงแก้ไขอย่างไร
ขั้นตอนที่ 4 (A : Act) : นำผลการประเมินมาปรับปรุงแก้ไข
ขั้นที่ 2 Good motivation เสริมกำลังใจที่ดี เพื่อปรับพฤติกรรมผู้เรียนในการเรียนออนไลน์
ขั้นตอนที่ 1 (P : Plan) : วางแผน วิเคราะห์ผู้เรียนเป็นรายบุคคล เตรียมกิจกรรมจัดการเรียนการสอนแบบออนไลน์ ใช้หลักการเสริมกำลังใจมุ่งสร้างแรงจูงใจภายใน ได้แก่ คำชมเชย เช่น "ดี" "ดีมาก" เมื่อนักเรียนมีวินัยในการเรียนออนไลน์ เข้าเรียน และส่งงานตรงเวลา ในทันที
ขั้นตอนที่2 (D : Do) : ลงมือปฏิบัติจัดกิจกรรม
ขั้นตอนที่ 3 (C : Check) : ประเมินกิจกรรมที่ให้นักเรียนแต่ละคน นักเรียนสามารถทำได้ หรือไม่ ควรลดหรือเพิ่มเติม วิเคราะห์และหาสาเหตุที่เกี่ยวข้องเพื่อให้ทราบว่าต้องปรับปรุงแก้ไขอย่างไร
ขั้นตอนที่ 4 (A : Act) : นำผลการประเมินมาปรับปรุงแก้ไข
ขั้นที่ 3 Good contingency Contract สัญญาเงื่อนไขที่ดี ผสมผสานแรงเสริมทางบวกที่เป็นสัญลักษณ์ที่นำไปแลกเปลี่ยนสิ่งที่ต้องการได้ กระตุ้นความสนใจ เพื่อปรับพฤติกรรมผู้เรียนในการเรียนออนไลน์ เช่น คะแนนดาว เพื่อนำไปแลกเปลี่ยนสิ่งที่ต้องการ สิ่งของดังกล่าวเป็นสิ่งจับต้องได้ และมองเห็นได้ เช่น ตุ๊กตา กิจกรรมต่างๆ ที่พอใจ
ขั้นตอนที่ 1 (P : Plan) : วางแผน วิเคราะห์ผู้เรียนเป็นรายบุคคล เตรียมเนื้อหาที่จะสอนนักเรียนตามเรื่องต่าง ๆ สร้างสัญญาเงื่อนไข (ข้อตกลงของชั้นเรียน ในการเรียนออนไลน์ช่วงสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) ของชั้นเรียน)
ขั้นตอนที่2 (D : Do) : ลงมือปฏิบัติจัดกิจกรรม
ขั้นตอนที่ 3 (C : Check) : ประเมินพฤติกรรมการเข้าเรียนออนไลน์ และการส่งงาน วิเคราะห์และหาสาเหตุที่เกี่ยวข้องเพื่อให้ทราบว่าต้องปรับปรุงแก้ไขอย่างไร
ขั้นตอนที่ 4 (A : Act) : นำผลการประเมินมาปรับปรุงแก้ไข
ขั้นที่ 4 Good student กิจกรรมนักเรียนดี วินัยเด่น ให้ความสำคัญกับการส่งเสริม แนะนำ กำกับ สนับสนุน ดูแล เชิดชูบุคคลต้นแบบ
ขั้นตอนที่ 1 (P : Plan) : นักเรียน วางแผนการพัฒนาตนเอง และปฏิบัติตามแผนในด้านการมีวินัยในการเรียนออนไลน์ และการส่งงาน
ขั้นตอนที่2 (D : Do) : นักเรียนมี วินัยด้านการตรงต่อเวลาเข้าเรียน และการส่งงานในเวลาที่กำหนด ตามสัญญาเงื่อนไข อย่างสม่ำเสมอ
ขั้นตอนที่ 3 (C : Check) : ประเมินผลคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนด้านการมีวินัย วิเคราะห์และหาสาเหตุที่เกี่ยวข้องเพื่อให้ทราบว่าต้องปรับปรุงแก้ไขอย่างไร
ขั้นตอนที่ 4 (A : Act) : นำผลการประเมินมาปรับปรุงแก้ไข
4. ผลการดำเนินงาน /ผลสัมฤทธิ์/ประโยชน์ที่ได้รับ
ในการดำเนินงานนวัตกรรมการพัฒนาคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนด้านการมีวินัย ในการเรียนออนไลน์ โดยใช้กระบวนการ 4G ได้ใช้แนวคิดวงจรคุณภาพ PDCA ของเดมมิ่ง เป็นแนวทางในการพัฒนานวัตกรรม และส่งเสริมให้นักเรียนมีคุณลักษณะอันพึงประสงค์ด้านการมีวินัย พบว่า นักเรียนมีคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของโรงเรียนสุจริตด้านมีวินัย จะเห็นได้จากนักเรียนส่วนมากปรับเปลี่ยนพฤติกรรมด้านการเข้าเรียนออนไลน์ และให้ความสนใจต่อกิจกรรม พัฒนาตนเอง และปฏิบัติตามแผนการเข้าเรียน มีการส่งงานตามสัญญาเงื่อนไขที่กำหนด มีความรับผิดชอบในหน้าที่ ความซื่อตรง ซื่อสัตย์ต่อตนเอง ซึ่งเป็นพื้นฐานอันจะนำไปสู่ การมีวินัยในสังคม และประเทศชาติต่อไป
ผลที่ได้รับจากการดำเนินงาน การพัฒนาคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนด้านการมีวินัย ในการเรียนออนไลน์ โดยใช้กระบวนการ 4G มีดังนี้
1. นักเรียนมีคุณลักษณะอันพึงประสงค์ด้านการมีวินัย ในการเรียนออนไลน์ ตรงต่อเวลาในการเข้าเรียนออนไลน์ และการส่งงานในเวลาที่กำหนด ร้อยละ 80
2. นักเรียนได้รู้จักสำรวจตนเอง มีการวางแผนพัฒนาตนเอง และปฏิบัติตามแผนในด้านการมีวินัย ในการเรียนออนไลน์ ทำให้มีการเข้าเรียนที่ตรงเวลา และส่งงานในเวลาที่กำหนด
3. นักเรียนมีคุณลักษณะอันพึงประสงค์ด้านการมีวินัย นำไปสู่การดำรงชีวิตประจำวันได้
4. ครูสามารถจัดการเรียนรู้ ให้ผู้เรียนได้อย่างมีประสิทธิภาพ และคุณภาพผู้เรียนดีขึ้น
5. ผู้ปกครองยินดีให้ความร่วมมือกับโรงเรียนในการช่วยกำกับ สนับสนุน ติดตาม ดูแลนักเรียน
6. เกิดความสัมพันธ์อันดีระหว่างผู้เรียน ผู้ปกครอง และครูผู้สอน ทำให้ในการจัดกิจกรรมต่าง ๆ ได้รับความร่วมมืออย่างดียิ่ง
5. ปัจจัยไปสู่ความสำเร็จ
นวัตกรรมการพัฒนาคุณลักษณะที่พึงประสงค์นักเรียนด้านการมีวินัย ในการเรียนออนไลน์ โดยใช้กระบวนการ 4G ซึ่งจำเป็นต้องอาศัยเครือข่ายที่ดี ประกอบด้วย ผู้ปกครองนักเรียน ครูผู้สอน ที่จะดำเนินงานเพื่อร่วมสนับสนุนการพัฒนาการเรียนการสอน และนำไปสู่การพัฒนาคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนด้านการมีวินัย ในการเรียนออนไลน์
6. บทเรียนที่ได้รับ (Lesson Learned)
ข้อค้นพบที่ได้จากการดำเนินงานที่ประสบผลสำเร็จ คือ ผู้ร่วมงานในกระบวนการจำเป็นต้องรู้ และเข้าใจในสาระสำคัญ ในขณะเดียวกันจำเป็นต้องเพิ่มเติมความรู้ตลอด ดำเนินงานตามแผนอย่างเป็นรูปธรรม ซึ่งในระหว่างการลงมือทำอาจจะค้นพบกิจกรรมสำคัญที่ นำไปสู่ความสำเร็จโดยไม่ได้วางแผนไว้ก่อน ครูผู้สอนควรให้ความสนใจโดยนำกิจกรรมเหล่านั้นมากล่าวถึง และพัฒนาต่อให้ดียิ่งขึ้น ในที่นี้จะพบในกิจกรรมขั้นที่ 3 Good contingency Contract สัญญาเงื่อนไขที่ดี ผสมผสานแรงเสริมทางบวกที่เป็นสัญลักษณ์ที่นำไปแลกเปลี่ยนสิ่งที่ต้องการได้ กระตุ้นความสนใจ ซึ่งจะพบหลักการปรับพฤติกรรม ที่เรียกว่า ลงโทษทางบวก สำหรับกิจกรรมพัฒนานักเรียนจะมีข้อค้นพบที่เกิดจากพฤติกรรมนักเรียนมากมาย ซึ่งเป็น หน้าที่ของครู ที่จะส่งเสริมให้มีการ พัฒนาต่อยอดต่อไป
ในการเรียนออนไลน์ โดยใช้กระบวนการ 4G
ชื่อเจ้าของผลงาน นางสาวสตรีรัตน์ ปานยิ้ม
โรงเรียน บ้านหนองยาว (ราษฎร์สามัคคีรังสรรค์)
สังกัด สพป. เพชรบุรี เขต 2
โทรศัพท์มือถือ 097-1752128 E-mail panyimfar@gmail.com
ประเภทผลงาน ครู
กับคุณลักษณะโรงเรียนสุจริต มีวินัย
1. ความสำคัญของผลงานหรือนวัตกรรมที่นำเสนอ
1.1 ความเป็นมา และสภาพของปัญหา
จากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) ที่มีแนวโน้มเลื่อนวันเปิดภาคเรียนอย่างไม่มีกำหนด โรงเรียนบ้านหนองยาว (ราษฎร์สามัคคีรังสรรค์) ได้จัดการศึกษาตามนโยบาย แนวทางการบริหารจัดการศึกษาขั้นพื้นฐาน และการจัดการเรียนการสอนในสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) โดยจัดการเรียนการสอนแบบผสมระหว่าง ONLINE และON-HAND ซึ่งบทบาทของครูนั้น พยายามจัดการเรียนรู้ของนักเรียนให้สัมฤทธิ์ผลที่สุด เพราะตระหนักถึงความสำคัญของการศึกษา ขณะเดียวกันยังมีการปรับเปลี่ยนการเรียนการสอนการวัดผลที่มีความยืดหยุ่น เพื่อลดความเครียดให้กับผู้เรียน ผู้สอน รวมถึงผู้ปกครอง และยังคงสนับสนุนให้การเรียนรู้ และการสอนสามารถเดินต่อไปได้ จึงได้คิดค้นวิธีแก้ปัญหาหลายรูปแบบ เพื่อเป็นการลดช่องว่างการเรียนรู้ (Learning Gaps) และลดผลกระทบด้านความรู้ที่ขาดหายไป (Learning Loss)
สำหรับการปรับตัวให้เข้ากับการเรียนรู้ในชีวิตวิถีใหม่ ที่เทคโนโลยีมีอิทธิพลต่อการศึกษาอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ รูปแบบการสอนออนไลน์จะแตกต่างจากการสอนปกติที่ครูและผู้เรียนได้พบกันในชั้นเรียน สามารถทำกิจกรรมและมีปฏิสัมพันธ์ร่วมกันในชั้นเรียนได้อย่างใกล้ชิด ครูสามารถจัดการชั้นเรียนได้สะดวกและทั่วถึง แต่ห้องเรียนออนไลน์ครู และผู้เรียนอยู่ต่างสถานที่ มีเพียงเสียง รูปภาพ ภาพเคลื่อนไหวที่ส่งถึงกันได้จากระยะไกล ซึ่งอาจจะทำให้ ผู้เรียนขาดความสนใจ และรู้สึกเบื่อต่อการเรียนได้ง่าย และยากที่ครูจะตรวจสอบหรือควบคุมได้อย่างใกล้ชิด ดังนั้น ครูจึงควรมีการจัดการชั้นเรียนออนไลน์ที่ดีเพื่อให้ผู้เรียนได้รับทั้งความรู้ ทักษะ ให้ความร่วมมือในการทำกิจกรรม และสนใจเรียนรู้อย่างต่อเนื่อง จัดการกับพฤติกรรมที่เป็นปัญหาต่างๆ ของผู้เรียน กระตุ้นและจูงใจให้เกิดการเรียนรู้ ตลอดจนการสร้างระเบียบวินัยใน และสิ่งสำคัญที่สุดของรูปแบบการสอนออนไลน์เป็นเรื่องวินัยในการเรียน ซึ่งผู้เรียนยังขาดการมีวินัยด้านการตรงต่อเวลาเข้าเรียน และการส่งงานในเวลาที่กำหนด วินัยเป็นเรื่องสำคัญที่สุดที่จะเป็นตัววัดว่าเด็กมีความพร้อมมากน้อยเพียงใด จะตื่นมาตามเวลาที่ครูจะสอนหรือไม่ จะอ่านหนังสือ จะทำการบ้าน จะส่งงาน ตามตารางที่กำหนดให้ไว้มากน้อยเพียงใด ตราบใดที่นักเรียนไม่มีวินัยในตนเอง โปรแกรมดีที่สุดอย่างไรก็ไม่ได้ช่วยให้ผู้เรียนมีความขยันหมั่นเพียรขึ้น สื่อการสอน เทคโนโลยีการสอน จึงเป็นเพียงส่วนประกอบเท่านั้น แต่ว่าเราจะวัดความมีวินัยของเด็กได้อย่างไร และคำถามนี้จะไม่มีปัญหา ถ้าเราปลูกฝังความมีวินัยให้กับเด็กมาตั้งแต่ยังเล็ก
จากเหตุผลข้างต้น ข้าพเจ้าจึงได้พัฒนานวัตกรรมการจัดกิจกรรมการพัฒนาคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนด้านการมีวินัยในการเรียนออนไลน์ โดยใช้กระบวนการ 4G ที่จัดทำขึ้นเพื่อพัฒนาคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนด้านการมีวินัยในการเรียนออนไลน์ รู้จักการสำรวจตนเองวางแผนการพัฒนาตนเอง และปฏิบัติตามแผนในด้านการมีวินัยจนเป็นนิสัย โดยวินัยในที่นี้หมายความถึงความรับผิดชอบในหน้าที่ ความซื่อตรง ซื่อสัตย์ต่อตนเอง เห็นคุณค่าของทรัพยากรต่าง ๆ รู้จักอยู่ร่วมกับผู้อื่น รู้ว่าตนเองเป็นองค์ประกอบหนึ่งในสิ่งแวดล้อม การกระทำของตนย่อมมีผลและเชื่อมโยงกับสภาพแวดล้อมที่ตนเองเป็นสมาชิกอยู่ด้วย ซึ่งเป็นพื้นฐานอันจะนำไปสู่ การมีวินัยในสังคม และประเทศชาติต่อไป
2. จุดประสงค์และเป้าหมายของผลงาน/นวัตกรรมถอดบทเรียน(Best Practice)
2.1 จุดประสงค์
1.เพื่อพัฒนาคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนด้านการมีวินัย
2. เพื่อให้นักเรียนรู้จักการสำรวจตนเอง วางแผนการพัฒนาตนเอง และปฏิบัติตามแผนในด้านการมีวินัยจนเป็นนิสัย
2.2 เป้าหมาย
เชิงปริมาณ
1. นักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 2 ร้อยละ 80 มีคุณลักษณะอันพึงประสงค์ด้านการมีวินัย ในการเรียน ออนไลน์ ตรงต่อเวลาในการเข้าเรียนออนไลน์ และการส่งงานในเวลาที่กำหนด
2. นักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 2 ร้อยละ 80 มีการวางแผนการพัฒนาตนเอง และปฏิบัติตามแผนในด้านการมีวินัยในการเรียนออนไลน์ จนเป็นนิสัย
เชิงคุณภาพ
นักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 2 มีคุณลักษณะอันพึงประสงค์ด้านการมีวินัย ที่ดีขึ้น
3. กระบวนการผลิตผลงาน
ใช้แนวคิดของวงจรคุณภาพ PDCA เป็นแนวทางในการพัฒนานวัตกรรมการจัดกิจกรรมการพัฒนาคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนด้านการมีวินัย ในการเรียนออนไลน์ โดยใช้กระบวนการ 4G ประกอบไปด้วย Plan (การวางแผน) Do (ปฏิบัติ) Check (ตรวจสอบ) และ Action (การดำเนินการ) วงจรการบริหารงานคุณภาพใช้ในการควบคุมและพัฒนากระบวนการ PDCA ทั้งสี่ขั้นตอนเป็นกระบวนการที่สามารถทำซ้ำได้ เพื่อให้สถานศึกษาสามารถบริหารความเปลี่ยนแปลงได้อย่างประสบความสำเร็จวงจรการควบคุมคุณภาพมีรายละเอียด ดังนี้
Plan (วางแผน) หมายถึง การวางแผนการดำเนินงานอย่างรอบคอบ ครอบคลุมถึงการกำหนดหัวข้อที่ต้องการปรับปรุงเปลี่ยนแปลง ซึ่งรวมถึงการพัฒนาสิ่งใหม่ๆ การแก้ปัญหาที่เกิดขึ้นจากการปฏิบัติงาน อาจประกอบด้วย การกำหนดเป้าหมาย หรือวัตถุประสงค์ของการดำเนินงาน Plan การจัดอันดับความสำคัญของ เป้าหมาย กำหนดการดำเนินงาน กำหนดระยะเวลาการดำเนินงาน กำหนดผู้รับผิดชอบหรือผู้ดำเนินการและกำหนดงบประมาณที่จะใช้ การเขียนแผนดังกล่าวอาจปรับเปลี่ยนได้ตามความเหมาะสมของลักษณะ การดำเนินงาน การวางแผนยังช่วยให้เราสามารถคาดการณ์สิ่งที่เกิดขึ้นในอนาคต และช่วยลดความสูญเสียต่างๆที่อาจเกิดขึ้นได้
Do (ปฏิบัติตามแผน) หมายถึง การดำเนินการตามแผน อาจประกอบด้วยการมีโครงสร้างรองรับการดำเนินการ มีวิธีการดำเนินการและมีผลของการดำเนินการ
Check (ตรวจสอบการปฏิบัติตามแผน) หมายถึง การประเมินแผน อาจประกอบด้วยการประเมินโครงสร้างที่รองรับ การดำเนินการ การประเมินขั้นตอนการดำเนินงาน และการประเมินผลของ การดำเนินงานตามแผนที่ได้ตั้งไว้ โดยในการประเมินดังกล่าวสามารถทำได้เอง โดยคณะกรรมการที่รับผิดชอบแผนการดำเนินงานนั้น ๆ ซึ่งเป็นลักษณะของการประเมินตนเอง โดยไม่จำเป็นต้องตั้งคณะกรรมการ อีกชุดมาประเมินแผน หรือไม่จำเป็นต้องคิดเครื่องมือหรือแบบประเมินที่ยุ่งยากซับซ้อน
Act (ปรับปรุงแก้ไข) หมายถึง การนำผลการประเมินมาพัฒนาแผน อาจประกอบด้วยการนำผลการ ประเมินมาวิเคราะห์ว่ามีโครงสร้าง หรือขั้นตอนการปฏิบัติงานใดที่ควร ปรับปรุงหรือพัฒนาสิ่งที่ดีอยู่แล้วให้ดียิ่งขึ้นไปอีก และสังเคราะห์รูปแบบ การดำเนินการใหม่ที่เหมาะสม สำหรับการดำเนินการ ในปีต่อไป
นวัตกรรมการพัฒนาคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนด้านการมีวินัย
ในการเรียนออนไลน์ โดยใช้กระบวนการ 4G มี 4 ขั้น ดังนี้
ขั้นที่ 1 Good network เครือข่ายที่ดีเพื่อเปิดโอกาสทางความคิด
ขั้นตอนที่ 1 (P : PLAN) ศึกษา และออกแบบวิธีการจัดการเรียนการสอนแบบออนไลน์ โดยพิจารณารูปแบบการเรียนการสอนให้เหมาะสมกับลักษณะรายวิชา คำนึงถึงความแตกต่างของผู้เรียนแต่ละคน เพื่อให้จัดการเรียนการสอนแบบออนไลน์ได้สอดคล้องกับผู้เรียน วิเคราะห์เนื้อหาวิชาให้เหมาะสมสำหรับการเลือกใช้วิธีการจัดการเรียนรู้
ขั้นตอนที่ 2 (D : Do) : ลงมือปฏิบัติ จัดกิจกรรมตามแผนที่กำหนดไว้ตามหัวข้อ ต่าง ๆ ชี้แจงวิธีการเรียนให้กับผู้เรียน ผ่านกลุ่มสื่อสังคมออนไลน์ (Line) โดยเปิดสื่อ ตัวอย่าง ให้นักเรียน และผู้ปกครองได้ร่วมกันแสดงความคิดเห็น และปฏิบัติตามความสนใจ
ขั้นตอนที่ 3 (C : Check) ประเมินความสนใจของนักเรียนในการเข้าเรียนออนไลน์ วิเคราะห์ และหาสาเหตุที่เกี่ยวข้อง เพื่อให้ทราบว่าต้องปรับปรุงแก้ไขอย่างไร
ขั้นตอนที่ 4 (A : Act) : นำผลการประเมินมาปรับปรุงแก้ไข
ขั้นที่ 2 Good motivation เสริมกำลังใจที่ดี เพื่อปรับพฤติกรรมผู้เรียนในการเรียนออนไลน์
ขั้นตอนที่ 1 (P : Plan) : วางแผน วิเคราะห์ผู้เรียนเป็นรายบุคคล เตรียมกิจกรรมจัดการเรียนการสอนแบบออนไลน์ ใช้หลักการเสริมกำลังใจมุ่งสร้างแรงจูงใจภายใน ได้แก่ คำชมเชย เช่น "ดี" "ดีมาก" เมื่อนักเรียนมีวินัยในการเรียนออนไลน์ เข้าเรียน และส่งงานตรงเวลา ในทันที
ขั้นตอนที่2 (D : Do) : ลงมือปฏิบัติจัดกิจกรรม
ขั้นตอนที่ 3 (C : Check) : ประเมินกิจกรรมที่ให้นักเรียนแต่ละคน นักเรียนสามารถทำได้ หรือไม่ ควรลดหรือเพิ่มเติม วิเคราะห์และหาสาเหตุที่เกี่ยวข้องเพื่อให้ทราบว่าต้องปรับปรุงแก้ไขอย่างไร
ขั้นตอนที่ 4 (A : Act) : นำผลการประเมินมาปรับปรุงแก้ไข
ขั้นที่ 3 Good contingency Contract สัญญาเงื่อนไขที่ดี ผสมผสานแรงเสริมทางบวกที่เป็นสัญลักษณ์ที่นำไปแลกเปลี่ยนสิ่งที่ต้องการได้ กระตุ้นความสนใจ เพื่อปรับพฤติกรรมผู้เรียนในการเรียนออนไลน์ เช่น คะแนนดาว เพื่อนำไปแลกเปลี่ยนสิ่งที่ต้องการ สิ่งของดังกล่าวเป็นสิ่งจับต้องได้ และมองเห็นได้ เช่น ตุ๊กตา กิจกรรมต่างๆ ที่พอใจ
ขั้นตอนที่ 1 (P : Plan) : วางแผน วิเคราะห์ผู้เรียนเป็นรายบุคคล เตรียมเนื้อหาที่จะสอนนักเรียนตามเรื่องต่าง ๆ สร้างสัญญาเงื่อนไข (ข้อตกลงของชั้นเรียน ในการเรียนออนไลน์ช่วงสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) ของชั้นเรียน)
ขั้นตอนที่2 (D : Do) : ลงมือปฏิบัติจัดกิจกรรม
ขั้นตอนที่ 3 (C : Check) : ประเมินพฤติกรรมการเข้าเรียนออนไลน์ และการส่งงาน วิเคราะห์และหาสาเหตุที่เกี่ยวข้องเพื่อให้ทราบว่าต้องปรับปรุงแก้ไขอย่างไร
ขั้นตอนที่ 4 (A : Act) : นำผลการประเมินมาปรับปรุงแก้ไข
ขั้นที่ 4 Good student กิจกรรมนักเรียนดี วินัยเด่น ให้ความสำคัญกับการส่งเสริม แนะนำ กำกับ สนับสนุน ดูแล เชิดชูบุคคลต้นแบบ
ขั้นตอนที่ 1 (P : Plan) : นักเรียน วางแผนการพัฒนาตนเอง และปฏิบัติตามแผนในด้านการมีวินัยในการเรียนออนไลน์ และการส่งงาน
ขั้นตอนที่2 (D : Do) : นักเรียนมี วินัยด้านการตรงต่อเวลาเข้าเรียน และการส่งงานในเวลาที่กำหนด ตามสัญญาเงื่อนไข อย่างสม่ำเสมอ
ขั้นตอนที่ 3 (C : Check) : ประเมินผลคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนด้านการมีวินัย วิเคราะห์และหาสาเหตุที่เกี่ยวข้องเพื่อให้ทราบว่าต้องปรับปรุงแก้ไขอย่างไร
ขั้นตอนที่ 4 (A : Act) : นำผลการประเมินมาปรับปรุงแก้ไข
4. ผลการดำเนินงาน /ผลสัมฤทธิ์/ประโยชน์ที่ได้รับ
ในการดำเนินงานนวัตกรรมการพัฒนาคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนด้านการมีวินัย ในการเรียนออนไลน์ โดยใช้กระบวนการ 4G ได้ใช้แนวคิดวงจรคุณภาพ PDCA ของเดมมิ่ง เป็นแนวทางในการพัฒนานวัตกรรม และส่งเสริมให้นักเรียนมีคุณลักษณะอันพึงประสงค์ด้านการมีวินัย พบว่า นักเรียนมีคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของโรงเรียนสุจริตด้านมีวินัย จะเห็นได้จากนักเรียนส่วนมากปรับเปลี่ยนพฤติกรรมด้านการเข้าเรียนออนไลน์ และให้ความสนใจต่อกิจกรรม พัฒนาตนเอง และปฏิบัติตามแผนการเข้าเรียน มีการส่งงานตามสัญญาเงื่อนไขที่กำหนด มีความรับผิดชอบในหน้าที่ ความซื่อตรง ซื่อสัตย์ต่อตนเอง ซึ่งเป็นพื้นฐานอันจะนำไปสู่ การมีวินัยในสังคม และประเทศชาติต่อไป
ผลที่ได้รับจากการดำเนินงาน การพัฒนาคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนด้านการมีวินัย ในการเรียนออนไลน์ โดยใช้กระบวนการ 4G มีดังนี้
1. นักเรียนมีคุณลักษณะอันพึงประสงค์ด้านการมีวินัย ในการเรียนออนไลน์ ตรงต่อเวลาในการเข้าเรียนออนไลน์ และการส่งงานในเวลาที่กำหนด ร้อยละ 80
2. นักเรียนได้รู้จักสำรวจตนเอง มีการวางแผนพัฒนาตนเอง และปฏิบัติตามแผนในด้านการมีวินัย ในการเรียนออนไลน์ ทำให้มีการเข้าเรียนที่ตรงเวลา และส่งงานในเวลาที่กำหนด
3. นักเรียนมีคุณลักษณะอันพึงประสงค์ด้านการมีวินัย นำไปสู่การดำรงชีวิตประจำวันได้
4. ครูสามารถจัดการเรียนรู้ ให้ผู้เรียนได้อย่างมีประสิทธิภาพ และคุณภาพผู้เรียนดีขึ้น
5. ผู้ปกครองยินดีให้ความร่วมมือกับโรงเรียนในการช่วยกำกับ สนับสนุน ติดตาม ดูแลนักเรียน
6. เกิดความสัมพันธ์อันดีระหว่างผู้เรียน ผู้ปกครอง และครูผู้สอน ทำให้ในการจัดกิจกรรมต่าง ๆ ได้รับความร่วมมืออย่างดียิ่ง
5. ปัจจัยไปสู่ความสำเร็จ
นวัตกรรมการพัฒนาคุณลักษณะที่พึงประสงค์นักเรียนด้านการมีวินัย ในการเรียนออนไลน์ โดยใช้กระบวนการ 4G ซึ่งจำเป็นต้องอาศัยเครือข่ายที่ดี ประกอบด้วย ผู้ปกครองนักเรียน ครูผู้สอน ที่จะดำเนินงานเพื่อร่วมสนับสนุนการพัฒนาการเรียนการสอน และนำไปสู่การพัฒนาคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนด้านการมีวินัย ในการเรียนออนไลน์
6. บทเรียนที่ได้รับ (Lesson Learned)
ข้อค้นพบที่ได้จากการดำเนินงานที่ประสบผลสำเร็จ คือ ผู้ร่วมงานในกระบวนการจำเป็นต้องรู้ และเข้าใจในสาระสำคัญ ในขณะเดียวกันจำเป็นต้องเพิ่มเติมความรู้ตลอด ดำเนินงานตามแผนอย่างเป็นรูปธรรม ซึ่งในระหว่างการลงมือทำอาจจะค้นพบกิจกรรมสำคัญที่ นำไปสู่ความสำเร็จโดยไม่ได้วางแผนไว้ก่อน ครูผู้สอนควรให้ความสนใจโดยนำกิจกรรมเหล่านั้นมากล่าวถึง และพัฒนาต่อให้ดียิ่งขึ้น ในที่นี้จะพบในกิจกรรมขั้นที่ 3 Good contingency Contract สัญญาเงื่อนไขที่ดี ผสมผสานแรงเสริมทางบวกที่เป็นสัญลักษณ์ที่นำไปแลกเปลี่ยนสิ่งที่ต้องการได้ กระตุ้นความสนใจ ซึ่งจะพบหลักการปรับพฤติกรรม ที่เรียกว่า ลงโทษทางบวก สำหรับกิจกรรมพัฒนานักเรียนจะมีข้อค้นพบที่เกิดจากพฤติกรรมนักเรียนมากมาย ซึ่งเป็น หน้าที่ของครู ที่จะส่งเสริมให้มีการ พัฒนาต่อยอดต่อไป