การพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนการสอนโดยใช้แผนที่ความคิด เพื่อส่งเส
ชื่อเรื่อง การพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนการสอนโดยใช้แผนที่ความคิด เพื่อส่งเสริมการคิดวิเคราะห์ และความสามารถในการสรุปความคิดรวบยอด สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์
ผู้วิจัย นางเกศสรินทร์ เทพบุรี
ปีการศึกษา 2561
บทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาสภาพปัญหาการจัดการเรียนการสอน และความต้องการในการพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ของครูผู้สอนกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ 2) เพื่อพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนการสอนโดยใช้แผนที่ความคิด เพื่อส่งเสริมการคิดวิเคราะห์ และความสามารถในการสรุปความคิดรวบยอด สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ให้มีประสิทธิภาพตามเกณฑ์ 80/80 3) เพื่อเปรียบเทียบผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนด้านทักษะการคิดวิเคราะห์ และความสามารถในการสรุปความคิดรวบยอด ของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 ก่อนและหลังเรียน ด้วยรูปแบบการจัดการเรียนการสอนโดยใช้แผนที่ความคิดเพื่อส่งเสริมการคิดวิเคราะห์ และความสามารถในการสรุปความคิดรวบยอด สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ 4) เพื่อศึกษาระดับความพึงพอใจของนักเรียนที่มีต่อการเรียนด้วยรูปแบบการจัดการเรียนการสอนโดยใช้แผนที่ความคิดเพื่อส่งเสริมการคิดวิเคราะห์ และความสามารถในการสรุปความคิดรวบยอด สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการวิจัยครั้งนี้ มี 2 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มที่ 1 กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการสัมภาษณ์เชิงลึก (In - Depth Interview) เกี่ยวกับสภาพปัญหาและความต้องการในการพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ คือ ครูผู้สอนกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ สังกัดสำนักการศึกษาเทศบาลนครหาดใหญ่ จำนวน 12 คน ซึ่งได้มาจากการเลือกตัวแทนครูผู้สอนกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ และ กลุ่มที่ 2 คือ นักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4/2 โรงเรียนเทศบาล ๔ (วัดคลองเรียน) สังกัดสำนักการศึกษาเทศบาลนครหาดใหญ่ ภาคเรียนที่ 1 ปีการศึกษา 2561 จำนวน 31 คน ซึ่งได้มาโดยการสุ่มแบบกลุ่ม (Cluster Random Sampling) เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ 1) แบบสัมภาษณ์สภาพปัญหาและความต้องการในการพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ 2) คู่มือการใช้รูปแบบการจัดการเรียนการสอนโดยใช้แผนที่ความคิด เพื่อส่งเสริมการคิดวิเคราะห์ และความสามารถในการสรุปความคิดรวบยอด สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ 3) แผนการจัดการเรียนรู้ประกอบการใช้รูปแบบการจัดการเรียนการสอนโดยใช้แผนที่ความคิด เพื่อส่งเสริมการคิดวิเคราะห์ และความสามารถในการสรุปความคิดรวบยอด สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ 4) แบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนด้านทักษะการคิดวิเคราะห์และความสามารถในการสรุปความคิดรวบยอด เรื่อง ดวงจันทร์ของโลกและระบบสุริยะสำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ และแบบสอบถามความพึงพอใจของนักเรียนที่มีต่อการเรียนด้วยรูปแบบการจัดการเรียนการสอนโดยใช้แผนที่ความคิด เพื่อส่งเสริมการคิดวิเคราะห์และความสามารถในการสรุปความคิดรวบยอด สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ วิเคราะห์ข้อมูลโดยร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน สถิติค่าที แบบไม่อิสระ และการวิเคราะห์เนื้อหา
ผลการวิจัยพบว่า
1. สภาพปัญหาการจัดการเรียนการสอน และความต้องการในการพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ พบว่า ผู้เรียนขาดการคิดวิเคราะห์ สรุปความคิดรวบยอดไม่ได้และครูผู้สอนต้องการให้มีการจัดการเรียนการสอนโดยยึดหลักการแนวคิดทฤษฎีมาพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนการสอน ที่สามารถพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะห์และการคิดรวบยอดของนักเรียนได้
2. การพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนการสอนที่พัฒนาขึ้น ชื่อว่า “ERDSA Modal” โดยมีองค์ประกอบดังนี้ หลักการ วัตถุประสงค์ กระบวนการจัดการเรียนการสอน การวัดผลและการประเมินผล ระบบสังคม และเงื่อนไขในการนำรูปแบบการจัดการเรียนการสอนไปใช้ รูปแบบการจัดการเรียนการสอนที่พัฒนาขึ้นมีกระบวนการจัดการเรียนการสอน 5 ขั้นตอน 1) ขั้นสร้างความสนใจ (Engagement : E) 2) ขั้นศึกษาค้นคว้าและระดมพลังสมอง (Research and Brainstorming : R) 3) ขั้นร่วมอภิปรายผล (Discuse the results : D) 4) ขั้นสรุปความคิดรวบยอด (Summary of concepts : S) และ 5) ขั้นประเมินผล (Assessing : A) ประสิทธิภาพของรูปแบบการจัดการเรียนการสอนที่พัฒนาขึ้นมีประสิทธิภาพ E1/E2 เท่ากับ 81.71/82.90 เป็นไปตามเกณฑ์ที่กำหนดไว้
3. ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนด้านทักษะการคิดวิเคราะห์และความสามารถในการสรุปความคิดรวบยอด สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ พบว่า หลังเรียนสูงกว่าก่อนเรียน แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05
4. นักเรียนมีความพึงพอใจต่อการเรียนด้วยรูปแบบการจัดการเรียนการสอนโดยใช้แผนที่ความคิด เพื่อส่งเสริมการคิดวิเคราะห์ และความสามารถในการสรุปความคิดรวบยอด มีค่าเฉลี่ยที่ 4.96 โดยภาพรวมอยู่ในระดับมากที่สุด
ผู้วิจัย นางเกศสรินทร์ เทพบุรี
ปีการศึกษา 2561
บทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาสภาพปัญหาการจัดการเรียนการสอน และความต้องการในการพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ของครูผู้สอนกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ 2) เพื่อพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนการสอนโดยใช้แผนที่ความคิด เพื่อส่งเสริมการคิดวิเคราะห์ และความสามารถในการสรุปความคิดรวบยอด สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ให้มีประสิทธิภาพตามเกณฑ์ 80/80 3) เพื่อเปรียบเทียบผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนด้านทักษะการคิดวิเคราะห์ และความสามารถในการสรุปความคิดรวบยอด ของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 ก่อนและหลังเรียน ด้วยรูปแบบการจัดการเรียนการสอนโดยใช้แผนที่ความคิดเพื่อส่งเสริมการคิดวิเคราะห์ และความสามารถในการสรุปความคิดรวบยอด สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ 4) เพื่อศึกษาระดับความพึงพอใจของนักเรียนที่มีต่อการเรียนด้วยรูปแบบการจัดการเรียนการสอนโดยใช้แผนที่ความคิดเพื่อส่งเสริมการคิดวิเคราะห์ และความสามารถในการสรุปความคิดรวบยอด สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการวิจัยครั้งนี้ มี 2 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มที่ 1 กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการสัมภาษณ์เชิงลึก (In - Depth Interview) เกี่ยวกับสภาพปัญหาและความต้องการในการพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ คือ ครูผู้สอนกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ สังกัดสำนักการศึกษาเทศบาลนครหาดใหญ่ จำนวน 12 คน ซึ่งได้มาจากการเลือกตัวแทนครูผู้สอนกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ และ กลุ่มที่ 2 คือ นักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4/2 โรงเรียนเทศบาล ๔ (วัดคลองเรียน) สังกัดสำนักการศึกษาเทศบาลนครหาดใหญ่ ภาคเรียนที่ 1 ปีการศึกษา 2561 จำนวน 31 คน ซึ่งได้มาโดยการสุ่มแบบกลุ่ม (Cluster Random Sampling) เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ 1) แบบสัมภาษณ์สภาพปัญหาและความต้องการในการพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ 2) คู่มือการใช้รูปแบบการจัดการเรียนการสอนโดยใช้แผนที่ความคิด เพื่อส่งเสริมการคิดวิเคราะห์ และความสามารถในการสรุปความคิดรวบยอด สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ 3) แผนการจัดการเรียนรู้ประกอบการใช้รูปแบบการจัดการเรียนการสอนโดยใช้แผนที่ความคิด เพื่อส่งเสริมการคิดวิเคราะห์ และความสามารถในการสรุปความคิดรวบยอด สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ 4) แบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนด้านทักษะการคิดวิเคราะห์และความสามารถในการสรุปความคิดรวบยอด เรื่อง ดวงจันทร์ของโลกและระบบสุริยะสำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ และแบบสอบถามความพึงพอใจของนักเรียนที่มีต่อการเรียนด้วยรูปแบบการจัดการเรียนการสอนโดยใช้แผนที่ความคิด เพื่อส่งเสริมการคิดวิเคราะห์และความสามารถในการสรุปความคิดรวบยอด สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ วิเคราะห์ข้อมูลโดยร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน สถิติค่าที แบบไม่อิสระ และการวิเคราะห์เนื้อหา
ผลการวิจัยพบว่า
1. สภาพปัญหาการจัดการเรียนการสอน และความต้องการในการพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ พบว่า ผู้เรียนขาดการคิดวิเคราะห์ สรุปความคิดรวบยอดไม่ได้และครูผู้สอนต้องการให้มีการจัดการเรียนการสอนโดยยึดหลักการแนวคิดทฤษฎีมาพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนการสอน ที่สามารถพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะห์และการคิดรวบยอดของนักเรียนได้
2. การพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนการสอนที่พัฒนาขึ้น ชื่อว่า “ERDSA Modal” โดยมีองค์ประกอบดังนี้ หลักการ วัตถุประสงค์ กระบวนการจัดการเรียนการสอน การวัดผลและการประเมินผล ระบบสังคม และเงื่อนไขในการนำรูปแบบการจัดการเรียนการสอนไปใช้ รูปแบบการจัดการเรียนการสอนที่พัฒนาขึ้นมีกระบวนการจัดการเรียนการสอน 5 ขั้นตอน 1) ขั้นสร้างความสนใจ (Engagement : E) 2) ขั้นศึกษาค้นคว้าและระดมพลังสมอง (Research and Brainstorming : R) 3) ขั้นร่วมอภิปรายผล (Discuse the results : D) 4) ขั้นสรุปความคิดรวบยอด (Summary of concepts : S) และ 5) ขั้นประเมินผล (Assessing : A) ประสิทธิภาพของรูปแบบการจัดการเรียนการสอนที่พัฒนาขึ้นมีประสิทธิภาพ E1/E2 เท่ากับ 81.71/82.90 เป็นไปตามเกณฑ์ที่กำหนดไว้
3. ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนด้านทักษะการคิดวิเคราะห์และความสามารถในการสรุปความคิดรวบยอด สำหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ พบว่า หลังเรียนสูงกว่าก่อนเรียน แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05
4. นักเรียนมีความพึงพอใจต่อการเรียนด้วยรูปแบบการจัดการเรียนการสอนโดยใช้แผนที่ความคิด เพื่อส่งเสริมการคิดวิเคราะห์ และความสามารถในการสรุปความคิดรวบยอด มีค่าเฉลี่ยที่ 4.96 โดยภาพรวมอยู่ในระดับมากที่สุด