การพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนรู้วิชาชีววิทยาฯโดยนางประนอม หันทยุง
ชื่อเรื่อง การพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนรู้วิชาชีววิทยา เพื่อส่งเสริมความสามารถ
ในการคิดอย่างมีวิจารณญาณ ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4
ผู้วิจัย นางประนอม หันทยุง
ตำแหน่ง ครู วิทยฐานะครูชำนาญการพิเศษ
สถานศึกษา โรงเรียนหัวเรือพิทยาคม สังกัดองค์การบริหารส่วนจังหวัดมหาสารคาม
กระทรวงมหาดไทย
ปีที่พิมพ์ 2560
บทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้ เป็นการวิจัยและพัฒนา (Research and Development : R&D)
โดยการประยุกต์ใช้เทคนิคการรวบรวมข้อมูลแบบผสานวิธี (Mixed-Method Methodology)
มีวัตถุประสงค์ของการวิจัย 1) เพื่อศึกษาสภาพทั่วไปและสภาพปัญหาของการจัดการเรียนรู้วิชา
ชีววิทยา 2) เพื่อพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนรู้วิชาชีววิทยา เพื่อส่งเสริมความสามารถในการคิด
อย่างมีวิจารณญาณ ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 และ 3) เพื่อศึกษาผลการใช้รูปแบบที่พัฒนาขึ้น
โดยใช้แบบแผนการวิจัยและพัฒนา โดยระยะที่ 1 เป็นการศึกษาเอกสาร แนวคิดทฤษฏี และเก็บ
ข้อมูลจากการสอบถามของครูวิชาชีววิทยา และตรวจสอบข้อมูลโดยใช้วิธีการสนทนากลุ่มจากครูวิชา
ชีววิทยา ที่มีความเชี่ยวชาญและมีประสบการณ์ในการสอน ระยะที่ 2 พัฒนารูปแบบการจัดการ
เรียนรู้วิชาชีววิทยา เพื่อส่งเสริมความสามารถในการคิดอย่างมีวิจารณญาณ ของนักเรียนชั้น
มัธยมศึกษาปีที่ 4 และตรวจสอบคุณภาพโดยผู้เชี่ยวชาญ และระยะที่ 3 ศึกษาผลการใช้รูปแบบการ
จัดการเรียนรู้วิชาชีววิทยา เพื่อส่งเสริมความสามารถ ในการคิดอย่างมีวิจารณญาณ ของนักเรียนชั้น
มัธยมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4/1 ภาคเรียนที่ 2
ปีการศึกษา 2559 โรงเรียนหัวเรือพิทยาคม สังกัดองค์การบริหารส่วนจังหวัดมหาสารคาม
กระทรวงมหาดไทย จำนวน 1 ห้อง จำนวน 25 คน ได้มาโดยการสุ่มแบบกลุ่ม (Cluster Random
Sampling) เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูลได้แก่ แผนการจัดการเรียนรู้ตามรูปการจัดการ
เรียนรู้วิชาชีววิทยา เพื่อส่งเสริมความสามารถในการคิดอย่างมีวิจารณญาณ ของนักเรียนชั้น
มัธยมศึกษาปีที่ 4 แบบทดสอบวัดการคิดอย่างมีวิจารณญาณ 40 ข้อ ค่าความยากตั้งแต่ 0.24 - 0.94
มีค่าอำนาจจำแนกตั้งแต่ 0.21 - 0.78 และความเชื่อมั่นทั้งฉบับมีค่า 0.76 การวิเคราะห์ข้อมูลใช้
ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และร้อยละ ทดสอบสมมติฐานโดยใช้ t-test (Dependent
Samples)
ผลการวิจัย พบว่า
1. สภาพทั่วไป และสภาพปัญหาการจัดการเรียนรู้วิชาชีววิทยา ครูวิชาชีววิทยา
ส่วนมากพยายามจัดการเรียนรู้วิชาชีววิทยา เพื่อส่งเสริมการคิดอย่างมีวิจารณญาณของนักเรียน
แต่นักเรียนยังมีพฤติกรรมที่ไม่ส่งเสริมการคิดอย่างมีวิจารณญาณ
2. ผลการพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนรู้วิชาชีววิทยา เพื่อส่งเสริมการคิดอย่างมี
วิจารณญาณของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 มี 6 องค์ประกอบ ได้แก่ 1) หลักการแนวคิด
ทฤษฎีพื้นฐาน 2) วัตถุประสงค์ของรูปแบบ 3) ขั้นตอนการจัดการเรียนรู้ 4) ระบบสังคม 5) หลักการ
ตอบสนอง 6) ระบบสนับสนุน ทั้งนี้ได้สังเคราะห์ขั้นตอนการจัดการเรียนรู้ 5 ขั้น ประกอบด้วย
1) ขั้นตรวจสอบความรู้เดิม (Check prior knowledge) 2) ขั้นสร้างความขัดแย้งทางความคิด
(Confliction) 3) ขั้นการปฏิบัติ (Conduction) 4) ขั้นสรุป (Concluding) 5) ขั้นประเมินผล
(Evaluation)
3. ผลการใช้รูปแบบการจัดการเรียนรู้วิชาชีววิทยา เพื่อส่งเสริมการคิดอย่างมี
วิจารณญาณของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 พบว่า
3.1 นักเรียนที่เรียนด้วยรูปแบบการจัดการเรียนรู้วิชาชีววิทยา เพื่อส่งเสริมการคิด
อย่างมีวิจารณญาณของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 มีคะแนนเฉลี่ยการคิดอย่างมีวิจารณญาณ
โดยรวมหลังเรียนสูงกว่าจากก่อนเรียน อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05
3.2 นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 มีความพึงพอใจต่อรูปแบบการจัดการเรียนรู้
วิชาชีววิทยา เพื่อส่งเสริมการคิดอย่างมีวิจารณญาณอยู่ในระดับมาก
ในการคิดอย่างมีวิจารณญาณ ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4
ผู้วิจัย นางประนอม หันทยุง
ตำแหน่ง ครู วิทยฐานะครูชำนาญการพิเศษ
สถานศึกษา โรงเรียนหัวเรือพิทยาคม สังกัดองค์การบริหารส่วนจังหวัดมหาสารคาม
กระทรวงมหาดไทย
ปีที่พิมพ์ 2560
บทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้ เป็นการวิจัยและพัฒนา (Research and Development : R&D)
โดยการประยุกต์ใช้เทคนิคการรวบรวมข้อมูลแบบผสานวิธี (Mixed-Method Methodology)
มีวัตถุประสงค์ของการวิจัย 1) เพื่อศึกษาสภาพทั่วไปและสภาพปัญหาของการจัดการเรียนรู้วิชา
ชีววิทยา 2) เพื่อพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนรู้วิชาชีววิทยา เพื่อส่งเสริมความสามารถในการคิด
อย่างมีวิจารณญาณ ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 และ 3) เพื่อศึกษาผลการใช้รูปแบบที่พัฒนาขึ้น
โดยใช้แบบแผนการวิจัยและพัฒนา โดยระยะที่ 1 เป็นการศึกษาเอกสาร แนวคิดทฤษฏี และเก็บ
ข้อมูลจากการสอบถามของครูวิชาชีววิทยา และตรวจสอบข้อมูลโดยใช้วิธีการสนทนากลุ่มจากครูวิชา
ชีววิทยา ที่มีความเชี่ยวชาญและมีประสบการณ์ในการสอน ระยะที่ 2 พัฒนารูปแบบการจัดการ
เรียนรู้วิชาชีววิทยา เพื่อส่งเสริมความสามารถในการคิดอย่างมีวิจารณญาณ ของนักเรียนชั้น
มัธยมศึกษาปีที่ 4 และตรวจสอบคุณภาพโดยผู้เชี่ยวชาญ และระยะที่ 3 ศึกษาผลการใช้รูปแบบการ
จัดการเรียนรู้วิชาชีววิทยา เพื่อส่งเสริมความสามารถ ในการคิดอย่างมีวิจารณญาณ ของนักเรียนชั้น
มัธยมศึกษาปีที่ 4 กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4/1 ภาคเรียนที่ 2
ปีการศึกษา 2559 โรงเรียนหัวเรือพิทยาคม สังกัดองค์การบริหารส่วนจังหวัดมหาสารคาม
กระทรวงมหาดไทย จำนวน 1 ห้อง จำนวน 25 คน ได้มาโดยการสุ่มแบบกลุ่ม (Cluster Random
Sampling) เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูลได้แก่ แผนการจัดการเรียนรู้ตามรูปการจัดการ
เรียนรู้วิชาชีววิทยา เพื่อส่งเสริมความสามารถในการคิดอย่างมีวิจารณญาณ ของนักเรียนชั้น
มัธยมศึกษาปีที่ 4 แบบทดสอบวัดการคิดอย่างมีวิจารณญาณ 40 ข้อ ค่าความยากตั้งแต่ 0.24 - 0.94
มีค่าอำนาจจำแนกตั้งแต่ 0.21 - 0.78 และความเชื่อมั่นทั้งฉบับมีค่า 0.76 การวิเคราะห์ข้อมูลใช้
ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และร้อยละ ทดสอบสมมติฐานโดยใช้ t-test (Dependent
Samples)
ผลการวิจัย พบว่า
1. สภาพทั่วไป และสภาพปัญหาการจัดการเรียนรู้วิชาชีววิทยา ครูวิชาชีววิทยา
ส่วนมากพยายามจัดการเรียนรู้วิชาชีววิทยา เพื่อส่งเสริมการคิดอย่างมีวิจารณญาณของนักเรียน
แต่นักเรียนยังมีพฤติกรรมที่ไม่ส่งเสริมการคิดอย่างมีวิจารณญาณ
2. ผลการพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนรู้วิชาชีววิทยา เพื่อส่งเสริมการคิดอย่างมี
วิจารณญาณของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 มี 6 องค์ประกอบ ได้แก่ 1) หลักการแนวคิด
ทฤษฎีพื้นฐาน 2) วัตถุประสงค์ของรูปแบบ 3) ขั้นตอนการจัดการเรียนรู้ 4) ระบบสังคม 5) หลักการ
ตอบสนอง 6) ระบบสนับสนุน ทั้งนี้ได้สังเคราะห์ขั้นตอนการจัดการเรียนรู้ 5 ขั้น ประกอบด้วย
1) ขั้นตรวจสอบความรู้เดิม (Check prior knowledge) 2) ขั้นสร้างความขัดแย้งทางความคิด
(Confliction) 3) ขั้นการปฏิบัติ (Conduction) 4) ขั้นสรุป (Concluding) 5) ขั้นประเมินผล
(Evaluation)
3. ผลการใช้รูปแบบการจัดการเรียนรู้วิชาชีววิทยา เพื่อส่งเสริมการคิดอย่างมี
วิจารณญาณของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 พบว่า
3.1 นักเรียนที่เรียนด้วยรูปแบบการจัดการเรียนรู้วิชาชีววิทยา เพื่อส่งเสริมการคิด
อย่างมีวิจารณญาณของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 มีคะแนนเฉลี่ยการคิดอย่างมีวิจารณญาณ
โดยรวมหลังเรียนสูงกว่าจากก่อนเรียน อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05
3.2 นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 มีความพึงพอใจต่อรูปแบบการจัดการเรียนรู้
วิชาชีววิทยา เพื่อส่งเสริมการคิดอย่างมีวิจารณญาณอยู่ในระดับมาก